Op huizenjacht

Sommige mensen schrikken zich een hoedje als er een zwerm komt aanwaaien, maar dat is eigenlijk niet nodig. Om te beginnen steken bijen in een zwerm vrijwel niet. Voordat ze op reis gingen, hebben ze zich vol gezogen met honing en in die toestand is een bij niet geneigd te steken. Imkers maken van dit gedrag handig gebruik door rook te blazen: de bijen ontwikkelen dan meteen een vluchtreactie en zuigen zich eerst vol met honing als proviand voor onderweg.

Een bijenvolk gaat zwermen als de kast overvol 
raakt, bijvoorbeeld door de uitbundige groei 

in het voorjaar. De geurstoffen van  de koningin worden dan niet goed meer waargenomen en de bijen reageren daarop door 'zwermcellen' aan te maken: cellen met werksterlarfjes worden omgebouwd tot koninginnencellen door het larfje aangepast voedsel te geven. Als zo'n nieuwe cel op punt van uitlopen staat, gaat de oude koningin op de wieken en neemt soms wel het halve volk mee: een zwerm. De nieuwe koningin(nen) is/zijn voor de achtergebleven bijen.

Nu is duidelijk geworden wie er allemaal mee gaan maar waar naartoe... dat is nog niet besloten. De bijen parkeren daarom op een voorlopige plek, de bekende zwermtros die voor mensen overlast kan geven. Die tros hangt daar niet zomaar, er gebeurt van alles in een dynamisch proces. Er wordt druk overlegd over wat de nieuwe verblijfplaats moet worden. Speurbijen met een goed idee maken dit kenbaar door meer (sneller) of minder enthousiast (langzamer) te dansen op de buitenmantel van de tros en daarbij tegelijk ook de precieze locatie van hun voorkeur ten opzichte van de zon aan te geven. Andere bijen gaan daar dan een kijkje nemen en maken na terugkomst hun mening kenbaar door ook te dansen... misschien even enthousiast, of juist niet. 

Het hele proces is te beschouwen als een vergadering waarin meningen worden uitgewisseld en over woonopties wordt overlegd. Doel is complete overeenstemming van alle bijen; dat is nodig, want op de uiteindelijke vlucht mag de zwerm niet door onenigheiduit elkaar worden getrokken. Er is immers maar één koningin in de zwerm aanwezig en bijen die de een andere kant opgaan, gaan verloren.

Uiteindelijk zijn alle bijen het eens geworden en dan gaat er een krachtig vliegsignaal door de zwermtros. De bijen draaien warm door zeer snelle vleugeltrillingen te maken en dan verheft het volk zich... indrukwekkend om te zien. Zo'n zwermvolk is vaak een heel gezond geheel, want de bijen hebben hun natuurlijke aard en aandriften gevolgd. In het nieuwe onderkomen gaat het volk dan ook meteen driftig cellen bouwen die dan meteen al door de koningin met eitjes worden belegd.

De imker die de zwerm 'schept' zorgt dat de koningin in of onder een voorlopige schepkorf terechtkomt, de andere bijen in de buurt worden dan door haar geurstoffen vanzelf aangetrokken. Vaak zal hij of zij wachten tot de avond valt en alle bijen binnen zijn. Het volk wordt voorlopig in een kleinere kast, met bijvoorbeeld zes ramen, ondergebracht en ook een kleinere zwerm kan hetzelfde jaar nog uitgroeien tot een flink volk. Hier zie je hoe een bijenvolk massaal de kast in marcheert: 

Zwerm loopt de kast in