Varroa onder de duim

December is bij uitstek de maand voor bestrijding van de varroamijt. Deze mijten planten zich voort in de broedcellen. De bijenvolken hebben in deze maand vrijwel geen broed meer en dan kunnen de nog op de bijen zittende mijten worden gedood door een aangepaste dosis suikeroplossing met oxaalzuur in en op de wintertros te sproeien. Zo'n twee weken lang daarna blijven de dode mijten vallen op de ventilatieplank onder de kast en door ze te tellen wordt duidelijk hoe ernstig de besmetting per volk is/was. Het grote voordeel van zo'n behandeling is dat het volk schoon het voorjaar in gaat. Mijten vermeerderen zich namelijk exponentieel vanaf de beginsituatie en kunnen zo een heel volk te gronde richten. Het probleem is niet eens zozeer de varroamijt zelf maar vooral de virussen die ze overbrengen.

 
Het grootste volk heeft de meeste varroa en lijkt toch het meest vitaal. Van alle 9 volken vloog alleen dit volk nog volop, op een gure winterdag. 

Ik deed de oxaalbehandeling op 29 november en controleerde daarna regelmatig de mijtenval. Uitgerekend het zwaarst met mijten besmette volk vloog vandaag volop, bij een koude, straffe wind en een dagtemperatuur van amper 8 graden: zie de bovenstaande video. De volken met de meeste bijen blijken ook een grotere mijtenpopulatie te hebben: het volk in de video zat begin december op bijna 7 raten, de meeste andere volken op zo'n 5 raten. Uit dit volk vielen na de behandeling enkele honderden mijten, maar van de 9 volken leek dit grotere volk vandaag toch het meest vitaal. 

Je zou verwachten dat een volk met zoveel mijten juist verzwakt raakt. Als je erover nadenkt is het echter toch logisch: de 'varroadruk' doet zich al meteen na de honingoogst van het voorjaar gelden, het volk heeft hier zelf weet van van en compenseert alvast de uitval van bijen door al vanaf juli extra veel broed aan te zetten. De uitkomst is dan dat er aan het begin van de winter toch ruim voldoende winterbijen zijn om elkaar in de winter warm te houden. Dus ja, niets is wat het lijkt...

De varroamijt kwam in de jaren 80 van de vorige eeuw naar Nederland vanuit Azië. In dat werelddeel leven bijen en varroamijten al eeuwen in een soort symbiose: ongeveer zoals chimpanseeën vlooien de bijen elkaar om de mijtenpopulatie onder de duim te houden. De Europese honingbij (Apis mellifera) is nog niet zo ver en dus bestrijden imkers in Europa de mijt vooralsnog met organische middelen zoals mierenzuur, thymol en dus ook oxaalzuur. Nog een mogelijkheid is om in het voorjaar darrenbroed weg te snijden, want de varroamijt vermeerdert zich het liefst in de wat grotere darrencellen. Niet iedereen vindt dit overigens een goede manier. Verder worden koninginnen steeds vaker geselecteerd op hun eigenschappen voor VSH, afkorting voor Varroa Sensitive Hygiene: met een koningin in een volk dat veel varroa ontwikkelt ga je als imker niet verder, maar deze vervang je bij voorkeur.

Meer info over de varroamijt vind je hier op Imkerpedia

Het is weer voorbij...

De zelfplukdag in de boomgaard aan ’t Straatje begon zaterdag 19 oktober wat nat en modderig maar in de loop van de ochtend klaarde het toch redelijk op. Een door het weer wat meer bescheiden maar toch gestage stroom bezoekers hield de hele dag aan en de sfeer was prettig, ondersteund door de muziek van Three Weeks Notice. Naast de verkoop van Bommels Appelsap en de appelpluk, ook door de houders van adoptiebomen, waren er stands voor siersnijden van pompoenen, de kwaliteitshamburgers en worsten van PigMe (buitengewonevarkens.nl) en natuurlijk de honingverkoop van de imkerij. Deze zelfplukdag voelt elk jaar weer aan als de feitelijke afsluiting van het bijenseizoen. Alle resterende, deze zomer geoogste honing werd hier alsnog verkocht, liefhebbers komen ca. juni 2020 weer aan hun trekken.

De bijen zijn ingewinterd

Altijd weer een prettig moment, als na een lange lente/zomer vol werkzaamheden de bijen 'op stok' gaan en ze een maand of vier vrijwel zonder omkijken vooruit kunnen. Voor het eerst zijn dit jaar alle volken op hun zelf gehaalde zomerhoning ingewinterd en dus niet bijgevoerd met suiker. Ook de bestrijding tegen de varroamijt is achter de rug, al moet ik dit wel blijven controleren op de uitneembare schuif onder de kasten en eventueel nog ingrijpen voordat de dagen weer gaan lengen (rond half december). Verder zijn voor de vlieggaten roostertjes geplaatst om hongerige muizen en dergelijke buiten de kasten te houden.

Van linksboven naar rechtsonder de situatie na de inwintering op 1 oktober: de bijenstallen op de zachtfruitkwekerij Haaften, de zelfplukboomgaard in Zaltbommel, het natuurgebied de Boterkampen bij Zuilichem en de particuliere tuin van de woonboerderij in Waardenburg

De in het voorjaar in Zaltbommel geschepte kleine nazwerm is uitgegroeid tot een gezond volk met zo'n 6 tot 7 ramen broed en is nu op de Boterkampen geplaatst (midden op de foto linksonder). Dit volk is van een ander ras dan de andere 8 volken, nl. Buckfast in plaats van Carnica. Buckfast bijen hebben de reputatie wat enthousiaster honing binnen te halen. In de Boterkampen is de dracht wel constant maar na het vroege voorjaar meestal niet meer heel spectaculair en dan kan dit extra volk een gunstig effect hebben.

De meeste imkers zijn het erover eens dat bijenvolken ook goed overwinteren door bij te voeren met een suikeroplossing. Imkers die biologisch werken zullen volken altijd laten overwinteren op hun eigen honing. Ik ben benieuwd: het is heel goed mogelijk dat de hulpstoffen en enzymen in de bijenhoning ook voor henzelf in de winter heilzaam zijn. 

Nadat ik de zomerhoning per kast naargelang de behoefte had verdeeld, bleef er in Haaften en Waardenburg nog genoeg honing over voor ongeveer 30 potten van 450 gram. Deze is verkrijgbaar op de Bommelse Appeldag op zaterdag 19 oktober, de openbaar toegankelijk plukdag in de zelfplukboomgaard van Wouter van Teeffelen, langs de Waaldijk naar Gameren bij Zaltbommel (zelfplukboomgaard). Komt allen!

Vier keer lentehoning

De lentehoning van 2019 bestaat dit jaar in vier varianten: Haaften - Waardenburg - Lieskampen/Boterkampen - Zaltbommel. Qua smaak ontlopen deze varianten elkaar vooral in de lente wat minder, omdat dan de nectar van voorjaarsbloeiers als wilg, esdoorn, fruitbomen, kastanje, braam, paardenbloem enz. eigenlijk in alle varianten wel overheerst. Voor de tweede oogst van de zomerhoning rond eind augustus (eventueel, want de bijen overwinteren op alle standen op hun eigen honing) ligt dat anders: dan vliegen de bijen op meer afzonderlijke bloemen en is het maar net de vraag welke zomerbloemen de bijen binnen hun vliegbereik hebben. Mensen met pollenallergie kunnen baat hebben bij het gebruik van honing uit hun onmiddellijke omgeving.

De honing is inmiddels geoogst en gebotteld. Iets meer dan de helft heeft zijn weg naar de liefhebbers al gevonden, de variant Waardenburg is nu niet meer verkrijgbaar. Als u belangstelling voor de nog resterende varianten hebt, laat dit dan weten via de antwoordfunctie op deze blog, mijn tel nr. 0613931923 of e-mail naar jan.vernooy apnstaartje planet.nl.

De eerste zwerm

Afgelopen week heb ik de eerste zwerm van dit jaar 'geschept', een betrekkelijk kleine nazwerm in een grote achtertuin aan de Koningin Wilhelminaweg in Zaltbommel. Zwermen doen bijen als er ruimtenood is en dit gaat van start met de voorzwerm. De oude koningin vertrekt dan met ruwweg de helft van het volk uit de kast en maakt zo ruim baan voor het nageslacht. De in de kast door de bijen gebouwde koninginnencellen lopen uit en als er niet wordt ingegrepen kan er telkens opnieuw een nazwerm met steeds weer een nieuwe koningin vertrekken.

De zwerm hing aan een boomtakje, een kwestie van de ladder op, een snoeischaar gebruiken en er een emmer eronder houden zodat de bijentros erin valt. Dan de emmer omgekeerd op een steen zetten, zodanig dat er een flinke kier overblijft en de bijen naar buiten en naar binnen kunnen. Een paar uur later de bijen afschudden in een zesraams kastje met daarin ramen met kunstraat, een raam stuifmeel, een raam honing en een al met cellen uitgebouwd raam waarin de koningin meteen eitjes kan gaan leggen. Ten slotte wachten tot de avond valt, zodat alle bijen binnen zijn en de kast kan worden meegenomen.

De bijen zijn veilig beneden gekomen en bouwen een provisorisch nest boven in de emmer, die later wordt geleegd in een zesraams kastje

De nieuwe koningin in zo'n nazwerm is nog wel onbevrucht, ze maakt daarom eerst een aantal bruidsvluchten om in de lucht met darren te paren. Dat neemt meestal zo'n dag of vier, vijf in beslag. Daarbij was het gelukkig mooi weer, want een bruidsvlucht is ook een hachelijke onderneming, een enkele hagelsteen volstaat om de koningin knock-out te slaan. Het is prachtig om te zien hoe geestdriftig zo'n pril volkje vervolgens aan de slag gaat. Zwermen is puur natuur, het volk volgt zijn eigen innerlijke aandrang en als imker grijp je eigenlijk minimaal in. Je staat soms versteld hoe hard zo'n volkje groeit.

Het zesraams kastje heb ik op het zachtfruitperceel van De Sikkert in Haaften gezet. De zomerdracht is daar gunstig, het perceel staat vol met braamstruiken van uiteenlopende soorten die vanaf begin juni in bloei komen. Elke soort weer op een iets ander tijdstip, zodat de totale bloeiperiode wel zo'n drie maanden kan aanhouden. Het volkje zal zich hier volop kunnen ontwikkelen.

Bloemenrand in de zelfplukboomgaard

Dit weekend is een bijenvriendelijke akkerrand ingezaaid met een bloemenzaadmengsel op de zelfplukboomgaard bij het Kloosterwiel in Zaltbommel. Meer werk dan je zou denken: 

1. Spitten door spitmachine. 
2. Machinaal eggen door rotorkopeg
3. Graspollen met de hand verwijderen
4. Inzaaien en inrijven
5. Rollen met de tuinwals

Wel is het nu nog veel te droog; de verpulverde grond waait je als stofwolken in het gezicht terwijl je zo bezig bent. Intussen is de eerste fazant al gesignaleerd die zich aan het zaad tegoed doet. Hopen dat er snel een flinke bui regen valt, dan ontkiemt het zaad pas.

Een strook van zo'n anderhalve meter breed langs de sloot is ingezaaid, in de hele boomgaard zo'n 200 vierkante meter. Vooral bloemen die in de zomer en in het najaar bloeien, als er weinig dracht is. Het bewerkte veld ernaast wordt binnenkort  ingezaaid met onder andere pompoenen.

Een bijenstand in uw eigen tuin

Hoe zou u het vinden om honing te oogsten uit uw eigen tuin of directe omgeving? Imkerij de Boterkampen heeft een 'reizende' stelling aangeschaft die verstelbaar is en elk seizoen op een andere plek kan worden neergezet. U ziet deze in de onderstaande foto.

Als u in een straal van maximaal 20 km rond Zaltbommel woont en belangstelling hebt om uw eigen honing van twee bijenvolken te oogsten, neem dan contact op via 0613931923 of email naar jan.vernooy apstaartje planet.nl. Ik kom een kijkje nemen om de plek te beoordelen en afspraken te maken. Ik plaats de kasten begin maart, verzorg de bijenvolken tijdens het seizoen en haal ze in september weer weg, alles tegen een redelijke vergoeding.  

U hebt nergens omkijken naar en oogst medio juni van het seizoen uw eigen partij honing met de couleur locale van uw directe omgeving en een unieke, eigen vermelding op het etiket op de honingpot. Leuk als presentje op verjaardagen of een eigen accent als u een feestje geeft. En... nu weet u eindelijk hoe uw tuin/landgoed/omgeving eigenlijk smaakt 😋.

Nieuwe stek

De nieuwe bijenstand op het zachtfruitperceel van desikkert in Haaften

 
Sinds begin mei is er een extra bijenstand geplaatst op het ca. 4 ha grote perceel van zachtfruitkweker Aart van Wijk van desikkertzachtfruit in Haaften (zie ook op facebook De Sikkert Zachtfruit). Na de gebruikelijke voorjaarsdracht vliegen de bijen hier aan het begin van de zomer ook op de op het terrein geteelde frambozen, rode bessen en vooral bramen, verschillende soorten die bij elkaar wel zo'n acht weken bloeien. Heerlijk!

De paardenkastanjes gaan los

De paardenkastanjes langs de stadsgrachten van Zaltbommel komen elk jaar uitbundig in bloei met grote bloemtrossen. Deze boom heeft voor bijen zowel een hoge nectar- als stuifmeelwaarde en wordt dan ook volop bevlogen, net als de tamme kastanje die echter tot een heel andere plantenfamilie hoort.

Prijsvraag voor fietsliefhebbers

Wie weet waar deze foto gemaakt is maakt kans op een pot gratis lentehoning 2019. Laat een berichtje achter op deze blog.

De paardenbloemen staan volop in bloei en het pluis vliegt alweer door de lucht. Deze foto is op dezelfde plek gemaakt als die hierboven.

 

Het is best nog droog

In het natte gebied De Boterkampen scheurt de grond nu al doordat regen uitbleef

Het blijft echt nog droog dit voorjaar. Niet eerder kon ik begin april al met een gewone personenauto bij de kasten in de Boterkampen komen. Wilde planten en bomen lijken ook wat minder uitbundig te groeien en bloeien. Voor de bijen betekent dit dat er minder nectar kan worden binnengehaald, want voor de aanmaak van nectar kunnen planten niet zonder water. In Zaltbommel geldt dit vrijwel elk jaar voor de rijen lindenbomen langs de Steenweg naar het centrum. De kern Zaltbommel ligt sowieso op een wat hogere zandrug en de bermen langs de Steenweg liggen nog extra hoog. Meestal komt deze prachtige lindenlaan niet aan honingen toe.
 

De bijen vliegen weer...

Het werd maar liefst 13 graden vandaag en de bijen vliegen volop. Van pure vreugde denk ik zo, want ik zie ze niet terugkomen met stuifmeel, al helemaal niet met nectar. Even de vleugelspieren strekken, de maag ontlasten na die lange winterzit, een orientatievlucht maken... Van de zeven volken vliegen er zes volop; 1 volk in de zelfplukboomgaard kwam nog amper buiten, morgen controleren of hier de vlieguitgang misschien verstopt is geraakt in de winter. In het weekend zal ik bij elk volk de onderste kast wegnemen om hier de raten te vernieuwen. De bijen eten zich in de loop van de winter steeds verder naar boven want daar slaan ze de honing op. De onderste kasten kunnen dan in dit stadium al gemakkelijk worden weggehaald.

Hier de drie kasten op de Boterkampen