Leve de koningin

Prachtig weer is het deze week en daarbij is het een prettig idee dat alles nu klaar is voor de winter. De bijen presteerden optimaal dit jaar en er kwam zoveel honing binnen dat ik dit voorjaar twee keer moest oogsten, in de eerste helft van mei en opnieuw in de tweede helft van juni. De zomerhoning is daarom in de kasten blijven zitten, waar nodig aangevuld met invertsuiker als wintervoer.

Een primeur: door de rijke honingoogst kon de auteur nog flink wat potten
verkopen op de braderie van Zaltbommel. Hier is alles weg, op 1 pot na 

De goede start komend voorjaar hangt vooral af van de aanwezige koninginnen. Mijn eigen teeltproject verliep dit jaar wisselvallig en leverde maar één geschikte koningin voor 1 volk op. In twee andere volken bleek wel gewoon een goede koningin aanwezig. Voor het vierde volk heb ik dit keer laat in het jaar nog een koningin aangeschaft via een professionele teler, BijDaan in Arnhem. Hieronder zie je het kaartje met de gegevens van deze koningin .

Hier wat toelichting voor geïnteresseerden. 

• Het blauwe merkteken is bedoeld om de koningin gemakkelijk te herkennen tussen al die duizenden andere bijen. Zoveel verschilt de koningin niet, het achterlijf is vooral wat langer. De merktekens bestaan in vijf kleuren die elk jaar wisselen in een vaste volgorde. Blauw is voor 2025.
• Carnica is de naam van het bijenras (Apis mellifera carnica), van oorsprong een bijentype uit (ongeveer) de Balkanlanden. 
• F1 betekent dat de moeder van deze koningin raszuiver was (een P-koningin, van 'Parent') maar dat haar dochter zelf vervolgens heeft gepaard met niet-raszuivere darren. Dat blijkt ook uit de term 'standbevr(ucht).': de koningin is na de geboorte op de stand van BijDaan (in Hoenderloo) op de wieken gegaan en heeft daar in de lucht met 'wilde darren' gepaard. De werksters die hieruit geboren worden hebben dus dezelfde moeder maar meerdere darren als vaders. Dat is gunstig voor de genetische variëteit, het bijenvolk kan dan beter omgaan met alle uitdagingen waarmee het te maken krijgt. De darren die deze koningin voortbrengt zijn echter raszuiver, want zij worden alleen uit een gelegd eitje geboren, zonder dat de koningin ook darrensperma bijvoegt.
• BijDaan is een koninginnenteler onder de vlag van de Vereniging van Carnica Imkers (VCI). Deze vereniging runt eigen 'bevruchtingsstations' op geïsoleerde eilandlocaties waar in de lucht raszuivere Carnica darren rondvliegen. Imkers met andere bijenrassen worden hier geweerd. In Nederland zijn de waddeneilanden Vlieland en Schiermonnikoog gereserveerd voor Carnica, Neeltje Jans is voor de inheemse Zwarte Bij en Ameland en Marken voor de Buckfastbij. Telers uit heel Nederland plaatsen hun 'bevruchtingskastjes' met onbevruchte koninginnen op zulke eilanden waar de dames paren met raszuivere darren. Dat levert P-koninginnen op en een nageteelde dochter daarvan is bijvoorbeeld de F1-koningin die ik nu dus in een volk gebruik.
• De op het kaartje genoemde 'teeltwaarden' zijn gewenste eigenschappen die het nastreven waard zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om haaldrift (hoe actief halen de bijen honing), zachtaardigheid (belangrijk in een dichtbevolkt land als Nederland), raatvastheid (blijven de bijen rustig bij openen van de kast), zwemtraagheid (neigen de bijen niet snel tot zwermen) en vooral ook de varroa-index: hoe hygiënisch zijn de bijen als het om varroa gaat, worden cellen met varroa snel geruimd? Alles bij elkaar levert dat een totaalindex op.

Er is zeker ook iets voor te zeggen om te werken met op je eigen stand opgekweekte koninginnen die je dan door lokale bommelerwaardse darren laat bevruchten. Door alles lokaal te doen haal je immers geen vreemde invloeden binnen. De raszuiverheid loopt dan na verloop van tijd wel terug, tot je uiteindelijk 'F16's' overhoudt zoals gekscherend wordt gezegd. Je kunt dan met een onhebbelijk volk blijven zitten waar niets mee te beginnen is. Ik vond dat in al die jaren wel meevallen, wel bleef soms de honingopbrengst flink achter.

Dit jaar werden ook enkele zwermen geschept die soms verenigd moesten worden met andere volken. Bij het volk rechts is dat net gebeurd, het verstoorde volk komt langzaam tot rust. Vaak wordt tussen de twee volken een krant gelegd zoals ook hier. De bijen moeten zich hierdoorheen vreten waarbij de geur van de drukinkt de geurverschillen tussen de volken maskeert, zodat ze elkaar gemakkelijker accepteren.

Ha! Een florerend bijenvolk in de natuur

Bert Vos, coördinator van de vrijwilligersgroep op landgoed Waardenburg/Neerijnen, wees me vorige week op een bijenvolk dat sinds jaar en dag gewoon floreert in de natuur, in een boomholte vlak buiten de kasteeltuin van Neerijnen. Hij vertelde dat dit volk (zie de video hieronder) pas nog had gezwermd, wel vroeg maar niet uitzonderlijk in zo'n gunstig voorjaar. Ze zitten hier al jaren en starten na elke winter gewoon opnieuw op.

Mijn eigen bijen waren vorig jaar minder fortuinlijk. Een flinke zwerm, de helft van een sterk volk,  streek neer in een boomholte zo'n honderd meter verderop maar deze heeft in de herfst/begin winter 2024 toch het loodje gelegd. De resten werden enkele weken geleden gevonden (zie hieronder). Aan de bruine stukken kun je zien dat raten meerdere keren bebroed zijn geweest, waarschijnlijk de hele zomer lang. In de herfst gaat het volk dan ten onder in een strijd tegen slecht weer en kou.

   

Het nest zoals het dit voorjaar werd aangetroffen

Stukken bebroede raat. Het zou kunnen dat de vorst plotseling intrad, veel bijen stonden op het punt uit te lopen maar werden verrast 

Hier een aardige foto van het hoogwater deze winter. In de Rijswaard bij Neerijnen, pal tegenover de Kasteellaan, weet deze ree het even niet meer. Ik zag het dier even later wegzwemmen en toen toch weer terugkeren. Meestal redden ze zich wel, als het moet zwemmen ze gewoon de Waal over

Hierboven de zelfplukboomgaard bij het Kloosterwiel, in volle bloei. Het veld vlak ernaast staat bomvol met paardenbloemen. Mijn bijen slaan de boomgaard wel eens over maar vandaag 18 april zag ik ze toch volop vliegen op de appelbloesem. Ze maken een afweging over hoeveel nectar er op welke afstand te halen valt en kiezen dan soms voor drachtbomen- of planten een eindje verderop. Deze keer niet dus.

Bestrijding Aziatische hoornaars komt op stoom

Binnen een jaar is in de Bommelerwaard nu een soepel werkend team voor de bestrijding van Aziatische hoornaars opgetuigd.

Westelijk van het Kloosterwiel, vlakbij de bijenstand in de zelfplukboomgaard, werd afgelopen weekend een hoornaarnest zo groot als een skippybal opgespoord, in de top van een zeker 20 meter hoge boom. Dat gebeurde nadat samenwerkende imkers op mijn bijenstand een hoornaar hadden gevangen en voorzien van een zendertje van 0,13 gram. Het zeer precieze bluetooth-signaal (Apple AirTag) leidde vervolgens al snel naar het nest op zo'n 300 meter afstand.     

Het prachtig gebouwde hoornaarnest bij het Kloosterwiel, met vlakbij het uiteinde van de zuigbuis  

Harrold haalt na gedane werkzaamheden de zuigbuis weer naar beneden

Behalve opsporen gebeurt ook het verwijderen nu door de Bommelse imkers, met een zelf ontworpen systeem. Onder de boom wordt een aggregaat samen met een krachtige industriekwaliteit stofzuiger opgesteld die met een slang verbonden is aan een lange kunststof buis, opgebouwd uit in elkaar te schuiven segmenten. Nadat het rode uiteinde in het nest is gestoken kunnen de hoornaars eruit worden gezogen. Ze worden daarbij gelokt door black light strips op het uiteinde van de zuigbuis, deze geven een ultravioletachtig licht af waarvan de Aziatische hoornaars zelf ook gebruik maken om in en rondom het nest te navigeren.

Op zich een mooi beestje, de Aziatische hoornaar. Hieronder nog een filmpje dat laat zien hoe het zendertje wordt bevestigd. Het Bommelse materiaal en de aanpak worden nog verder verfijnd maar coördinator Harrold van der Meer demonstreert de werkwijze al regelmatig bij andere bijenverenigingen in het land.  

  

Op de plaats rust

Bij kasteel Neerijnen: links een ouder volk en rechts een nieuw volk dat zich voortvarend ontwikkelde 

In de zelfplukboomgaard bij Zaltbommel: midden een ouder volk van vorig jaar, geflankeerd door twee jonge volken die de winter gemakkelijk zullen doorstaan 

Daar staan ze weer, klaar om de winter te trotseren. Relatief vroeg in het seizoen, want voor de bijen is de zomer eind juli al zo’n beetje afgelopen. Het aanwezige broed loopt nu uit en er worden uitsluitend nog winterbijen gevormd. Deze dienen de winterperiode te overbruggen en blijven daarom veel langer leven. Ze ruimen pas weer het veld in het vroege voorjaar om plaats te maken voor de eerste werksters, die dus wel flink aan de bak moeten.

De overstap naar een kleinere celmaat (zie eerdere post) is boven verwachting verlopen. Het voorjaar was wel nat maar verliep ook relatief warm, zodat de bijen de nieuwe kunstraat met celmaat 5,1 mm snel wisten uit te bouwen. Drie van de vijf volken zitten nu al volledig op uitgebouwde nieuwe 5,1 mm raten, de twee andere volken hebben nog zo’n vier oude raten per kast die ik in de loop van 2025 nog eruit moet werken. En alle volken zitten nu in kasten met 11 raten in plaats van 10 zoals voorheen. De bijen zijn zo dus compacter gehuisvest (ca. plus 28% om precies te zijn) en dat verbetert de warmtehuishouding aanzienlijk.

Op de foto's zie je dat elk volk nu nog wel in meerdere broed- en/of honingkamers zit. Dat is echter maar tijdelijk, de honing en stuifmeel die onderin zit slepen ze nog voor de winter invalt omhoog, naar boven en rondom het broednest. Aan het eind van de winter is alle voer opgesoupeerd en zitten ze alleen nog in de bovenste kasten. De onderste kasten kan ik eind februari weghalen, reinigen en klaarzetten voor hergebruik.

Alle vijf volken zijn ingewinterd op ongeveer 60% eigen honing, aangevuld met een oplossing van invertsuiker in een optimale samenstelling. Tot ongeveer eind februari hoef ik eigenlijk niets meer te doen. Volop ruimte voor studie en overpeinzing dus. Zoals waarom bijenhouden toch zo fascinerend blijft. Eén reden is omdat je je als imker diepgaand in hun levenswijze moet kunnen verplaatsen. Redeneren als een bij en eens eventjes niet als mens, daar wordt je vanzelf wat ruimdenkender van.

Eventjes geen voorjaarshoning

 

Hommels op zoek naar nectar op vingerhoedskruid, 

in de kasteeltuin van het Huis Neerijnen. 

De regelmatige afnemers van honing moet ik dit jaar teleurstellen: doordat volken na zwermen verzwakt zijn is er onvoldoende voorjaarshoning om te oogsten. Drie van de vier bijenvolken kwamen aanvankelijk sterk genoeg de winter uit en ontwikkelden zich ook goed. Tijdens een periode met koud en slecht weer van bijna twee weken in de tweede helft van april kon ik echter niet preventief ingrijpen door zwermcellen te breken en ontstond bij de bijen bovendien het urgente "kast te vol" gevoel dat meestal de aanzet is om te gaan zwermen. 

Na zulke perikelen gaat er geruime tijd overheen voordat volken weer zijn aangesterkt. Reken maar uit: na het vertrek van de zwerm loopt de nieuwe koningin eerst ongemerkt (want geurloos) rond in het volk (5 dagen), gaat dan op bruidsvlucht om met darren te paren (weer 5 dagen) en begint dan binnen een paar dagen hopelijk te leggen. Nieuwe werksters worden dan na 21 dagen geboren: in totaal duurt het dus ongeveer een maand tot vijf weken voordat de honingproductie weer langzaam op gang komt. In die periode worden de bestaande honingvoorraden opgesoupeerd.

De natuur en zeker de bijen....je wordt vanzelf filosofisch en beseft dat je ze niet aan het lijntje hebt. Ik verwacht wel dat ik ongeveer midden juli, aan het eind van het drachtseizoen, nog een beperkte hoeveelheid honing zal kunnen oogsten.   

 

Overstap naar kleinere cellen

Schitterend weer natuurlijk dit weekend. Het lijkt erop dat de 3 grotere volken plus de 3 kleine volkjes (in zesramers) de winter goed zijn doorgekomen. Eén zesramer oogt wel nogal zwakjes, na enkele minuten wachten stiefelde er gisteren dan eindelijk een bijtje met een klompje stuifmeel naar binnen. Voorlopig beter nog even vanaf blijven. Ik heb wel de kastbodems verschoond en de onderbakken weggehaald.

Dit jaar wil ik voor alle volken een overstap maken naar kleinere cellen. De gangbare celmaat in Nederland is 5,4 mm, na een tussenstap van 5,1 mm zou dit in ca. 2 tot 3 jaar 4,9 mm kunnen worden. Bijen die zwermen en in de natuur verder gaan komen meestal uit op een celgrootte van rond 5 mm. Hoe kon 5,4 mm dan toch gangbaar worden? Dat was de vooral de invloed van de experimenten van de Belgische professor Baudoux die in de Congo grotere bijen aantrof die meer honing konden transporteren. Met zijn verhaal wist hij begin vorige eeuw de producenten van kunstraatpersen te overtuigen.

In deze vier kasten zijn de metalen afstandsrepen voor 10 ramen vandaag vervangen door afstandsrepen voor 11 ramen 

Wat is het voordeel van kleinere cellen? Als er in plaats van 10 raten 11 raten in een broedkast worden gebruikt, terwijl elke raat zelf zelf ook meer bijen/broedcellen huisvest, wordt bij elkaar genomen het aantal cellen per kast ca. 28% groter. Dit geeft een betere warmtehuishouding en ook een iets kortere broedduur. De koningin heeft hiermee voortaan genoeg broedruimte in maar één kast, een tweede kast hoeft er niet meer onder. Dat is prettig want bijvoorbeeld bij het zoeken van de koningin kan die niet meer van de ene kast naar de andere van je vandaan lopen. 

Een hoekje van ca 8 %% van het totale raamoppervlak is in de nieuwe raat met 5,1 mm celmaat weggesneden. De bijen bouwen hier de darrencellen die voor de varroamijt aantrekkelijk zijn

Voornaamste argument is voor mij echter dat de varroamijt minder graag eitjes legt in kleinere cellen. Als je dan ook nog van elke nieuwe kunstraat een hoekje afknipt met een oppervlak van ca. 8% zullen de bijen deze vrije ruimte gebruiken om zelf de grotere darrencellen te bouwen. De varroamijten zijn dan extra geneigd om naar deze hoekjes darrenraat te verhuizen, met als gevolg dat in elke darrencel te veel varroa-eitjes worden gelegd. Het gunstige effect daarvan is dat de reproductie van varroamijten wordt gehinderd en de mijtenpopulatie afneemt. Je creëert hiermee feitelijk een vorm van een biologische mijtenval. 

Het daadwerkelijke effect moet zich nog wel bewijzen. Het is ook wat bewerkelijk en kost tijd maar volgens mij is dit een zinnige extra manier om de varroamijt zonder gebruik van zware middelen te bestrijden.

Honing in de zelfplukboomgaard

Op zaterdag 14 oktober is er weer de traditionele zelfplukdag (zelfplukboomgaard.nl) in de boomgaard van Wouter van Teeffelen onder aan de dijk naar Gameren, even voorbij het Kloosterwiel. Zowel het adoptieboomgedeelte achteraan als het 'vrije pluk' gedeelte vooraan hangt dit jaar flink vol met blozend rode Jonagold appels. Hier in de boomgaard kunnen de appels volop afrijpen en de smaak is dan uitstekend. Ik ben er in elk geval deze zaterdag zelf ook om honing aan de man te brengen en meer te vertellen over de bijen.

De hieronder afgebeelde klimopstruik zat vandaag 2 oktober bomvol met bijen, die dol zijn op de kwalitatief hoogwaardige honing en stuifmeel. Hedera Helix is in onze streken zo'n beetje de laatste dracht die de moeite loont voordat de winter invalt

Deze flinke klimopstruik torent hoog uit boven het dak van de bijenstand in de zelfplukboomgaard

Om te voorkomen dat muizen in de winter de kasten binnendringen, zijn alle kasten inmiddels voorzien van vlieggatverkleiners zoals hierboven

 

Op naar voorjaar 2024

Vandaag een wandeling gemaakt van maar liefst zes kilometer door de Heesseltsche Uiterwaarden. Na alle mobiliteitsperikelen is het nu vrij zeker dat het goed komt en kijk ik weer vooruit naar begin 2024.

Dit voorjaar begon met drie bijenvolken en inmiddels zijn dat er zes. Ik kon half juni een nazwermpje oppikken in Gameren-dorp en kocht bovendien twee kleine volkjes in zesramers van imker Pim in Elshout. Deze zijn bijgevoerd met suikerdeeg en nu alle groot genoeg om in 6-raams kastjes te overwinteren. Zo is er wat speling als een volk de winter minder goed door komt, het kan dan worden samengevoegd met een ander, wat sterker volk.

Hier de situatie in de zelfplukboomgaard bij Zaltbommel/Gameren. Vooraan het volkje in een 'echte' zesramer, midden een sterk volk nog van vorig jaar, aan de verre kant een volkje dat de zesramer al is ontgroeid en nu in een gewone spaarkast huist. Let ook op het nieuwe dak van lichte/dunne pvc golfplaten op de bijenstand in de zelfplukboomgaard. Het oude bitumen dak dateerde uit 2016, het had sterk geleden onder alle hete zomers sindsdien en begon door te zakken.

Een Stadsreus, gespot op een pak suikerdeeg op de bijenstand in Neerijnen. Ze komen daar regelmatig een kijkje nemen, cruisen wat voor de bijenkasten heen en weer en verdwijnen weer. Het boeit de bijen verder niet. Wel kan een bij soms even flink uithalen naar een Stadsreus als hij vlakbij de vliegopening bijvoorbeeld in een spriet hangt, maar zelfs dan lijkt dat toch meer op stoeien.

Geen welkome gast

Het blijkt dat de Aziatische Hoornaar zich inmiddels ook in onze streken heeft gevestigd. Deze zomer zijn in Zaltbommel nabij de Thorbeckestraat en in Rossum voorjaarsnesten aangetroffen en opgeruimd. Afgelopen week werd een groot zomernest opgespoord, hoog in een boom nabij de oude watertoren van Zaltbommel. Dit opsporen gebeurde deze keer doordat lokale imkers een wiekpot met lokstof ophingen als middel om een werkster te vangen. Deze werkster werd door professionele bestrijders uitgerust met een zendertje dat dan de nestlocatie aangeeft als de werkster terug vliegt. 

Overigens geven hoornaars over het algemeen minder overlast dan wespen. Ze zullen alleen steken wanneer ze zich bedreigd voelen, zoals wanneer je hun nest te dicht nadert, misschien zonder het te weten. Dat kan vooral met de kleinere nesten in het voorjaar gebeuren, een zomernest is vaak onbereikbaar. Hieronder twee filmpjes van specialisten van de provincie Gelderland, op een hoogwerker aan het werk om het nest onschadelijk te maken (bron: Bijenvereniging Bommelerwaard).

De Aziatische Hoornaar moet niet worden verward met de Europese Hoornaar: 

De Europese variant heeft een geel achterlijf en een roodachtig borststuk, de Aziatische variant heeft een zwart(er) achterlijf en een zwart borststuk en de donkerbruine poten hebben gele uiteinden. Beide zijn meestal groter dan 2 cm. 

Verder wordt ook de Stadsreus tegenwoordig veel vaker gezien:

 

Dit is geen wesp maar een zweefvlieg met een grootte tot ca. 2,5 cm.  Hij steekt niet en is volkomen ongevaarlijk. Door de klimaatopwarming komt hij nu steeds vaker ook in Nederland voor. Hij wordt ook aangeduid als Hoornaarzweefvlieg en inderdaad: hij profiteert van de gelijkenis met de hoornaar en schrikt zo andere insecten af. Zo'n imitatie wordt aangeduid als mimicry en komt vaker voor in de evolutie.

Dat was even geleden...

Meidoorn in de Heesseltsche uiterwaarden begin mei van dit jaar.
met Konikpaarden op de achtergrond

Mijn eerste levensteken van dit jaar. Het komt erop neer dat ik toch wat langer minder mobiel was dan verwacht. Ook momenteel imker ik niet zelf, dat doet net als vorig jaar Dirk van der Linden. Wel kan ik naar verwachting over een maand of wat alles weer overnemen. 

De winter is zoals voor heel imkerend Nederland ook voor mij niet zo gunstig verlopen. Van de 6 ingewinterde bijenvolken kwamen de meeste weliswaar de winter door maar slechts 3 daarvan zijn ook werkelijk het voorjaar ingegaan, uiteindelijk een verlies dus van 50%. In heel Nederland lag de wintersterfte op ongeveer 30%, in Vlaanderen was dat 23%. Hoe dat komt is nog de vraag. Vorig jaar was wel extreem warm, voor de stuifmeelkwaliteit is dat minder gunstig. Ook het najaar was nog lang warm, zodat de bijen bleven vliegen zonder dat er veel te halen was. 

De bijenstand op Bommels Buiten op de Ketelsteeg is na de winter overgenomen door Harrold van der Meer, deze honing is te koop via het restaurant Bommels Bakhuys op de Gamerschestraat in Zaltbommel. Inmiddels is van mijn stand in de zelfplukboomgaard wel een bescheiden honingvoorraad geoogst die door vaste afnemers al is gereserveerd. 

De rest van het jaar ligt het accent op het aanvullen van het aantal volken tot 4 op de bijenstanden in Zaltbommel en Neerijnen, om voorjaar 2024 eindelijk weer vrolijk verder te imkeren.

De bijenstand voor de tuinmuur bij Huis Neerijnen

Een veelbewogen imkerjaar

De meeste lezers hebben al begrepen dat dit imkerjaar best wel lastig was na een ingrijpende medische ingreep. Het kwam erop neer dat ik na een voetoperatie lange tijd niet meer mobiel was. Gelukkig kon ik de hulp inroepen van imkercollega Dirk van der Linden. Het is vooral dankzij hem dat ik het jaar kan afsluiten met zes vitale bijenvolken, na in maart van dit jaar ook te zijn begonnen met zes volken. 

Er is dit jaar ook nog wel wat honing geoogst maar niet in de gebruikelijke hoeveelheden, hoewel het weer zeker niet ongunstig was. In de zelfplukboomgaard bleken in maart dit jaar twee volken darrenbroedig, Deze konden worden vervangen doordat de twee explosief groeiende volken in Neerijnen in mei moesten worden gesplitst, wat twee kunstzwermen opleverde die vervolgens naar de zelfplukboomgaard zijn verplaatst. Twee kunstzwermen in BommelsBuiten staan nu op een bijenplek van Dirk.

Al met al ben ik blij dat ik na die toestanden nog gewoon imker ben en volgend jaar weer verder kan. Afgelopen vrijdag was ik in staat om alle volken winterklaar te maken, nadat ze eerder al door Dirk van wintervoer waren voorzien. Daarbij kon ik even in de volken kijken zonder verder raten los te halen en ze te verstoren. Zes vitale volken die volop in de weer waren, want het was zonnig weer. Wat een mooi gezicht.
 

Zwermen, of laat ook maar

Op Bommels Buiten was deze week mooi live te zien hoe een bijenzwerm het luchtruim kiest. Collega Dirk van der Linden, die de kasten verzorgt nu ik even niet mobiel ben, had vorig weekend een koninginnenrooster gelegd tussen de twee broedbakken (geel en groen) van een volk. De bedoeling daarvan was om dit weekend het volk in twee aparte volken op te splitsen, om zo de zwermdrang weg te nemen. Hij was echter een dag te laat: tuinontwerpster Carien van Boxtel (foto en video) zag gisterochtend tot haar grote verwondering hoe een flinke wolk bijen zich via de vliegspleet naar buiten drong en met luid gezoem en geraas zich als zwermtros wilde verzamelen in een pruimenboompje op enkele meters afstand ( zie de video).

Deze keer ging dat echter niet: de bijen konden wel naar buiten maar de koningin zat opgesloten boven het rooster van Dirk en kon dus niet mee. In de video zie je dat de bijen nog wel een tros beginnen te vormen maar al snel doorhebben dat de koningin niet meegekomen is. En ja...een zwerm zonder koningin heeft nul toekomst. De beslissing wordt al snel genomen. Op de foto hieronder zie je hoe de bijen terug vliegen naar het dak van de kast en dan naar beneden via de vliegspleet de kast weer inlopen.

Dirk zal dit weekend het volk alsnog splitsen en weet nu ook in welke bak de koningin zit: boven het rooster dus in de groene. Na splitsing heeft de oude koningin flink meer ruimte en zal ze gewoon weer doorgaan met leggen. De bijen in de gele bak zullen koninginnendoppen gaan bouwen. Na een dag of acht worden de meeste daarvan door de imker zorgvuldig weggebroken. Een of twee blijven er staan en hieruit groeit de nieuwe koningin van dit volk. Half mei is een mooi moment, tijd zat voor beide volken om voor de winter invalt volop te groeien en honing- en stuifmeelvoorraden aan te leggen.

Pas op de plaats

Dit jaar is alles anders: doordat ik na een voetoperatie over een periode van meerdere weken moet herstellen, kan ik in die tijd niet bij de bijen komen. Heel erg is dat ook weer niet want na de winter is rust geboden en moeten de volken eerst nog flink op krachten komen. Ik heb ze alvast een beetje geholpen door in de laatste week van februari al de muizenroosters te verwijderen, de onderkasten te verschonen en deze weer terug te plaatsen, zodat er ruimte is voor groei. 

Maar deze week is het drachtseizoen dan toch echt losgebarsten. Hierboven een foto van bloeiende kersenbomen in de binnentuin bij de ingang van het Jeroen Bosch-ziekenhuis. Traditioneel geldt de kersenbloei als het begin van het drachtseizoen. Een weekje daarvan loop ik dus mis maar volgende week wordt het alweer gevoelig kouder. Begin april, dus direct daarna, ben ik naar verwachting weer redelijk mobiel en kan ik de honingopslagkamers plaatsen.

De winter door

Misschien niet heel spectaculair maar op deze foto zie je de 'mul' die de bijen op de varroaplank onder een kast laten vallen, bij een controle na een week of twee. Onderaan (= achterkant kast) en rechts zie je dat bijen cellen voor honingopslag pal bij de kastwanden hebben open geknaagd om de honingvoorraad verder naar binnen toe te verplaatsen, zodat ze er ook vanuit de wintertros nog bij kunnen als het echt flink koud wordt. Te herkennen aan de gelere kleur van de wasdeeltjes. 

De 4 tot 5 bruingrijze 'straatjes' links bovenaan laten zien dat de bijen zelf nu vooral links van het midden aan de voorkant zitten. In de loop van de winter zullen ze zich van onderen naar boven en van voren naar achteren en weer naar voren verplaatsen, onderweg alle honing oppeuzelend. Als er alleen nog heel korte straatjes met bijenmul te zien zijn, is het opletten geblazen, ze kunnen dan zonder eten komen te zitten. Ik kan dan nog een pak 'Fondabee' met suikerdeeg op de plankopening boven in de kast leggen om bij te voeren. 

Veel voer nemen ze momenteel nog niet op, dat gebeurt pas zodra er na Kerstmis (de 'winterwende') alweer een broednestje wordt opgebouwd. Dat moet op een temperatuur van rond 35 C worden gehouden en dat kost nu eenmaal energie. Waarom de bijen/de koningin op enig moment de beslissing nemen om te gaan broeden is onduidelijk. Regelmatig blijkt dat dit een wilde gok is, ook bijen hebben geen weersvoorspelling voor de langere termijn. Vaak genoeg stopt het volk weer met broeden als er strenge vorst invalt.

Afsluiting in stijl

Afgelopen zaterdag werd het imkerjaar in stijl afgesloten met de plukdag in de zelfplukboomgaard bij het Kloosterwiel in Zaltbommel. De opkomst was boven verwachting, geholpen door het rustige, vriendelijke weer en doordat de lockdowns eerdere bezoeken niet mogelijk maakten. De boomgaard werd compleet leeg geplukt, alleen de boomadoptanten kunnen nu nog bij hun eigen boom terecht. 

Volop volk aan 't Straatje. Links imkercollega Laura Tijssen, hier vooral in haar hoedanigheid als vertegenwoordiger van de Hoogstambrigade Bommelerwaard. Andere 'standwerkers' waren o.a. Ton Rijken uit het Krommerijngebied als pomoloog/verhalenverteller en Rob Reis, tekenaar/hondenliefhebber/levenskunstenaar.

 

Vertrokken voor de winter

Vandaag de laatste kastcontroles uitgevoerd voordat de herfst invalt, de kasten gaan vanaf nu in principe voor eind februari niet meer open. In de meeste volken zag ik nog open en gesloten broed en de bijen zelf vliegen ook volop, ongetwijfeld vanwege de mooie nazomer. Ik heb wel bij alle kasten muizenroosters geplaatst, zodat veldmuizen zich geen toegang kunnen verschaffen tot al dat lekkers. Je moet daar nooit te lang mee wachten, anders heb je kans dat je muizen insluit in plaats van buitensluit.

Muizenrooster voor de vliegopening; liever iets te vroeg dan te laat

Uiteindelijk wordt dit nogal wisselende jaar toch nog goed afgesloten met in totaal zes sterke volken op drie bijenstanden. In Neerijnen zijn twee zwakkere volken verenigd tot één sterk volk dat aan de vliegbewegingen te zien nu zijn draai gevonden heeft. Daar staat verder ook het volk dat is uitgegroeid uit de in juni van dit jaar geschepte zwerm. Dat oogt heel vitaal, ik verwacht dat dit volk komend voorjaar flink zal halen.

Er komt trouwens ook nu nog volop stuifmeel binnen, de bijen hebben met dit weer sowieso een flinke actieradius. En er groeit nog van alles, zoals:

Langs de Roozenbogerd bij Oensel staat nog een aardig veld zonnebloemen

De knoppen van deze klimop gaan een dezer dagen open, altijd een welkome dracht aan het eind van het seizoen met hoogwaardig stuifmeel en nectar 

Deze enorme struik staat pal boven de bijenstand in de zelfplukboomgaard bij het Kloosterwiel, hoe dichtbij wil je het hebben 

Eh...ja...hoe heet ie ook al weer

Helemaal voorbij is het seizoen ook weer niet, in mijn beleving is de echte afsluiting altijd pas met de Bommelse Appeldag in de zelfplukboomgaard van Wouter van Teeffelen bij het Kloosterwiel in Zaltbommel. Dit jaar is dat op zaterdag 16 oktober. Ik ben er dan ook, voor die dag houd ik altijd voldoende honing voor verkoop achter de hand. 

Vertrokken voor de winter dus, laat hem maar komen die poolwervel

PS - Akkermelkdistel...

Darrenslacht

Een week of wat geleden kon ik het fenomeen darrenslacht op de vliegplank van een kast eens goed bekijken. Rond deze tijd treffen de bijen allerlei voorbereidingen om de winter goed door te komen. Darren, de wat grotere mannetjesbijen, zijn nu nutteloos geworden want er vliegen immers geen koninginnen meer om te bevruchten. Dat is de rol van darren: de genetische eigenschappen van het volk verspreiden.

In de winter zouden ze alleen maar meeëten en de werksters zijn daar niet van gediend. Ze worden weggejaagd als ze willen eten, uiteindelijk verzwakken ze van de honger en kunnen ze gemakkelijk de bijenkast uit worden gewerkt. Dat gaat er niet zachtzinnig aan toe. Op de vliegplank kun je dan zien dat soms nog hevig tegenstribbelende darren door meerdere werksters tegelijk naar buiten worden gesleurd en van de rand van de vliegplank gekieperd. Hoe onsentimenteel.

Ik had mijn camera niet bij me maar hieronder ter illustratie een aardig filmpje van imker Eugeen van Hove. Op het midden van de vliegplank zit een hele verzameling verzwakte/versufte darren. Let op hoe hen zo nodig de toegang wordt ontzegd of ze over de rand van de vliegplank worden gewerkt. 

Een prachtzwerm

Op 9 juni schepte ik deze prachtzwerm in een heg bij een woonhuis in Kerkdriel, in een mooie puntzakvorm. Zo mooi als hij erbij hing, vrijwel op stahoogte, goed bereikbaar... misschien was ik juist daarom nu wat slordig. Ik vergat om de zwerm eerst met de plantenspuit te besproeien, daar worden ze rustig van, en dus liep ik nu toch een paar steekjes op. Wel kon ik de bijen ter plekke meteen de kast in laten lopen die dezelfde avond nog naar de kasteeltuin in Neerijnen is gebracht.

Afgelopen zondag, 11 dagen later, was het tijd voor een controle van de zwerm. Ik stond weer versteld hoe voortvarend zo'n zwerm aan de gang gaat: ze hadden alle kunstraat uitgebouwd en ik telde al drie raten met gesloten broed. Dat kan alleen binnen 11 dagen als dit de voorzwerm was, met de oude koningin van het oorspronkelijke volk, want alleen een al leggende koningin gaat na zo'n korte onderbreking meteen door met leggen. De nieuwe koningin in nazwermen is nog onbevrucht en zou eerst nog 4 dagen geurloos rondlopen in het volk, dan 4 dagen op bruidsvlucht gaan en eenmaal aan de leg duurt het dan 7 dagen voordat er gesloten broed te zien is.

Zo'n zwerm volgt zijn natuurlijke aandrang en alles valt dan op zijn plek: de zwerm koos zelf instinctief het juiste moment en de beste samenstelling, de dracht en het weer waren ook gunstig en als ik dan als imker ook nog direct zorg voor goede huisvesting gaat zo'n nieuw volk als een speer. Dat moet ook wel want het is alweer bijna juli, voor de winter moet het volk op sterkte zijn en voldoende voorraden honing en stuifmeel hebben binnengehaald.

Morgen ga ik het volkje ruimte geven door er een nieuwe broedbak onder te zetten zodat ze hun bouwdrift verder kunnen uitleven.

Toch nog een bescheiden oogst

 

Dat eindeloos durende koude en natte voorjaar heeft toch nog een bescheiden oogst opgeleverd. In de zelfplukboomgaard bij het Kloosterwiel haalden de bijen relatief goed en konden enkele tientallen potten met honing worden gevuld, met de kenmerkende lichtere kleur van wilgenhoning. In de kasteeltuin van Neerijnen en op Bommels Buiten in Oensel ging het vooralsnog wat minder, ook al doordat enkele volken zwermden. Hier volgen echter nog wel een verlate voorjaarsoogst resp. een zomeroogst.

   

Kleur in de bijenkast

Het blijft voorlopig nog koud maar de zon wordt sterker en dan vliegen de bijen massaal. Begin april gaat het vooral nog om stuifmeel, waarmee het volk na die lange winter op krachten komt. Stuifmeel is vooral eiwitrijk en geldt als bouwstof, nectar is meer een energierijke brandstof. De onderstaande video is gisteren genomen in de zelfplukboomgaard bij het Kloosterwiel. Als je de video af en toe pauzeert zie je duidelijk de klompjes stuifmeel op de achterpootjes in verschillende kleuren: helgeel voor wilg, oranje voor paardenbloem, zachtgeel voor esdoorn enz.

Hoe meer kleuren hoe beter natuurlijk, dat is de befaamde diversiteit waarvoor nu steeds meer aandacht is. Stuifmeel bestaat in allerlei kleuren en soorten, hieronder zie je een door imkers veelgebruikte stuifmeelkleurenwaaier.

Maar de vorm van stuifmeel is ook bijzonder. Er wordt veel onderzoek gedaan naar stuifmeel, ook al omdat dit vaak een rol kan spelen in forensisch onderzoek of om de leeftijd van aardlagen vast te stellen, want stuifmeel blijft in de bodem goed bewaard. Hieronder een foto van stuifmeelkorrels van verschillende planten, gemaakt met een rasterelektronenmicroscoop  (bron Wikipedia/stuifmeel).

Brrr... wat is het koud

Nu is het toch veel te koud voor de bijen, zou je zeggen. Ze kunnen zich echter moeiteloos (nou ja...) handhaven bij zulke lage temperaturen, ook minus 40 C hoeft geen probleem te zijn. De honingbij dankt zijn evolutionaire succes juist aan zijn fantastische aanpassingsvermogen.

Ook in de kast zelf heerst nu ongeveer de buitentemperatuur maar de bijen kruipen dicht opeen in een bolvormige wintertros, ongeveer zoals pinguïns doen op de noordpool. Deze tros heeft een buitenmantel van roulerende, extra dicht opeengepakte bijen, alle met de kopjes naar het midden. Ze kruipen in de cellen van de raten en zitten dicht tegen elkaar samengepakt in de ruimten ertussen. Zo vormen ze een effectieve isolatiedeken die warmteverlies tegengaat.

Binnen die mantel moeten de bijen enige ruimte hebben om honing op te nemen, met hun vleugels lucht te circuleren en het eventueel al aanwezige broed te verzorgen. Het maakt wel verschil of er al een broednestje is of niet. Zo ja dan moet de nesttemperatuur op ca. 36 C gehouden worden, en anders kan de temperatuur in de tros naar beneden tot soms het uiterste minimum van ca. 18 C. Heel handig is het dus niet als een koningin zo vroeg al aan de leg is gegaan, veel imkers zien dit dan ook liever niet.

De situatie in de bijenkast bij een buitentemperatuur van min 21 C. De lijnen of isothermen geven de temperatuurverschillen aan, onderin bij de vliegopening ook -21 C en bovenin de kast in het broednest maar liefst +32 C, een verschil dus van 53 C. De buitenmantel is donkergrijs weergegeven, deze ligt tussen de +7 C en + 16 C isothermen. De gekleurde pijlen geven aan hoe het warmteverlies optreedt: rood voor geleiding, groen voor luchtstroom, blauw voor verdamping en oranje voor warmtestraling. De dikste pijl is rood en zit midden/boven, vlak eronder zit het broednest.

Hoe efficiënt ook, enig warmteverlies is er altijd dus moet er ter compensatie ook warmte worden gegenereerd. Dat doen de bijen binnen in de mantel door hun vleugelspieren razendsnel te bewegen, waarbij de vleugels zelf onbeweeglijk stil staan, iets wat ze ook gewend zijn om broed te verwarmen. De temperatuur van het borststuk kan dan oplopen tot ca. 40 C.

De keerzijde van het verhaal is dat er in een hete zomer juist warmte (en kooldioxide) moet worden afgevoerd. De kritische temperatuur is ook in dat geval weer die van het broednest: +36 C. De eerste maatregel is dat bijen buiten de kast blijven zodat hun eigen lichaamswarmte het niet nog erger maakt, je ziet ze dan buiten op de kastwanden zitten of in een flinke 'baard' aan de vliegplank hangen. 

In de volgende stap vormen met hun vleugels waaierende bijen in de kast lange kettingen waarlangs de warme lucht richting de vliegopening wordt afgevoerd. Ook op de vliegplank zelf zie je ze dan nog waaieren. De snelheid van zo'n luchtstroom kan wel ca. 10 km/uur zijn. Als ook dat nog niet voldoende is wordt er actief warmte onttrokken door water te verdampen. Haalbijen worden dan ingeschakeld als waterdragers die soms wel een kilometer vliegen om hun tanks (de honingblaas) met water te vullen, dat in de kast door waaierende bijen wordt verdampt.

Ook in de winter is er water nodig, bijv. voor broedverzorging en om opgeslagen honing te verdunnen. Vaak volstaat dan het condenswater dat de bijen zelf produceren en dat in kleine druppeltjes neerslaat tegen de dakplank of de kastwanden. Imkers zullen dit soms bevorderen door plastic folie onder de dakplank te leggen, zodat alle condens de bijen ten goede komt.

(Bron: The Lives Of Bees, Thomas D. Seeley, 2019)

 

Gute Nacht Freunde,

es wird Zeit für mich zu gehen... 

Als de Bommelse Appeldag is geweest weet je dat het seizoen definitief voorbij is. Nu resten ons vooral nog die sombere, doodstille dagen waarbij de ochtendschemering ongemerkt overgaat in de avondschemering, zoals vandaag, met soms een constante, zacht druilende motregen, of juist woeste herfststormen, striemende slagregens, snerpende kou...nou ja, u weet het wel.

Het weer was niet onaardig en de Bommelse Appeldag in de zelfplukboomgaard trok gemotiveerde bezoekers. Ook de laatste honing vond gretig aftrek.

Boomgaardbeheerder Wouter van Teeffelen vertelde dat de vruchtzetting in april/mei van dit jaar niet optimaal was geweest, resulterend in minder fruit aan de boom. Hij heeft dit keer dan ook minder ruchtbaarheid gegeven aan de zelfplukdagen, waarbij ook vanwege de coronamaatregelen de opkomst nu eenmaal beperkt moest blijven. Een duidelijk waarneembare trend is wel het groeiende enthousiasme over het adopteren van een vaste, eigen boom die dan desgewenst zelf gesnoeid kan worden, eventueel na een snoeicursusje van Wouter.

Brias en de gelukkige imker

In de imkerwereld bestaat er geen ander woord dat zo'n blije klank heeft dan 'brias'. Brias is de afkorting van BRoed In Alle Staten, dus gesloten cellen met broed en open cellen met larfjes en met eitjes. Als je dat in een kast aantreft weet je zeker dat er een leggende koningin is en hoef je verder niet meer te zoeken en het volk te storen. 

Brias: een vlak met gesloten broedcellen, eromheen aan de linker rand larfjes in open cellen (4 tot 7 dagen oud), weer daaromheen verder naar links cellen met pas gelegde eitjes (0 tot 3 dagen oud), die hier niet goed zichtbaar zijn. Mooi zo, de kast kan dicht.

Ik deed deze week voordat de herfst en winter ingaan nog een allerlaatste controle in negen kasten en in zeven daarvan trof ik brias aan. In de overige twee niet. Zo laat in het seizoen hoeft dat niet per se verontrustend te zijn, want de koningin kan al een broedpauze hebben ingelast. Om toch zeker te weten of Hare Majesteit aanwezig is, kun je dan een moerproef doen door een broedraam zoals op de foto over te hangen in deze twee kasten. Als de bijen zonder HM zitten zullen ze enkele cellen met jonge larfjes beslist uitbouwen tot koninginnencellen, om zo het volk alsnog te redden van een wisse dood. Vandaag, na vier dagen, bleek bij de nacontrole dat ze er niets mee deden. Alles goed dus.

De bijen die nu in de kasten zitten zijn winterbijen, deze moeten de lange winterperiode overbruggen en kunnen wel 5 tot 8 maanden blijven leven, veel langer dan de bijen in de lente en zomer (4 tot 7 weken). Winterbijen hoeven eigenlijk niets te doen, alleen honing verorberen, de woning op orde houden en zorgen dat ze er zijn als in februari het lenteseizoen weer begint. Ze brengen dan het eerste stuifmeel binnen, verzorgen het nieuwe broed en maken al snel plaats voor nieuwe bijen. Die moeten juist wel flink aan de bak en gaan niet lang mee, de eersten blijven amper vier weken leven. Ja, in zo'n bijenvolk wordt volop geboren en gestorven.

Pompoenenmarkt in de kasteeltuin

Pompoenen zover het oog reikt

Afgelopen zonovergoten zaterdag werd in de kasteeltuin bij het Huis Neerijnen de befaamde pompoenenmarkt gehouden, mèt coronaregels. Ik was er wel maar ook weer niet, want door eerder gemaakte afspraken kon de honing hier dit jaar niet worden verkocht. Volgend jaar beter. Een andere gelegenheid doet zich nog voor op de Bommelse Appeldag in de zelfplukboomgaard op 17 oktober, hoewel veel potten inmiddels al aan de man zijn gebracht.

Zo langzamerhand is het bijenseizoen nu wel voorbij. Alleen op Bommels Buiten bij de Hurnsche Kil vliegen de bijen nog enthousiast, doordat er binnen een cirkel van amper 100 meter nog massaal planten in bloei staan. Volgend jaar wil ik proberen om het bloemige karakter van de tuin in de honingpotten te vangen. Dat zou moeten kunnen door rond half augustus alle honingramen uit de kasten te halen, alle daarna gehaalde nieuwe honing rond begin oktober te oogsten en dan de oude ramen weer terug te plaatsen.

De koninginnenteelt verliep dit jaar zeer voorspoedig. Op drie bijenstanden zijn nu negen volken ingewinterd, zes daarvan hebben een nieuwe koningin. Volgend jaar is dat gunstig, want volken met een jonge koningin hebben minder neiging tot zwermen en halen in het algemeen enthousiaster honing. Helemaal zeker is dat niet want volken kunnen gemakkelijk ontevreden zijn over zo'n 'gekweekte' koningin waar die imker zo blij mee is en dan kiezen voor eentje van eigen makelij (in een zgn. 'stille moerwissel'). We gaan het zien.

Zomerhoning

 

De kleur is nagenoeg gelijk en ook de smaken ontlopen elkaar niet heel veel, misschien de invloed van de extreme hitte van de afgelopen weken? In elk geval is de zomerhoning weer verkrijgbaar in twee varianten, van de locaties zelfplukboomgaard Zaltbommel en Huis Neerijnen. De hoeveelheden zijn beperkt omdat de hittegolf erg nadelig uitpakte voor de zomerdracht. 

Door de coronamaatregelen zal de gebruikelijke verkoop zoals op de pompoenenmarkt in Neerijnen en de zelfplukdag in de boomgaard in Zaltbommel zeer waarschijnlijk komen te vervallen. Wie graag rechtstreeks wil bestellen kan een berichtje achterlaten op deze blog, bellen via telnr. 0613931923 of mailen naar jan.vernooy appenstrt planet.nl. Geniet ervan.

Afscheid van de Boterkampen

 

Twee bijenkasten staan klaar voor vertrek morgenochtend vroeg: na 7 jaar neem ik afscheid van de bijenstand op de Boterkampen.  Vier bijenstanden bleek toch wat bewerkelijk voor mij alleen om met zorg bij te houden. Voor de beginner die ik toen was, was dit wel een aantrekkelijke plek: midden in de natuur en volop ruimte rondom, zodat ik niemand overlast zou bezorgen als er wat mis zou gaan. 

 

Ik zal ze missen, de troepen overvliegende ganzen, de zilverreigers en ooievaars in de weilanden vlakbij, de reeën die snel en schichtig de Zeedijk oversteken vanuit de Lieskampen. En ja... die schrikwekkende Apache helikopters die rustig tien minuten lang op amper vijf meter boven je hoofd 'stationair blijven' komen oefenen, die mis ik als kiespijn.

Ik houd wel hetzelfde aantal bijenvolken aan maar nu op 'maar' drie plekken: bij Huis Neerijnen, in de zelfplukboomgaard bij Zaltbommel en op BommelsBuiten bij de Hurnsche Kil. De bijenstand in de Boterkampen blijft in beheer bij de Bijenvereniging Bommelerwaard, voorlopig wordt hij gebruikt door collega Hans Weyman. Als het zo uitkomt kan ik er nog een volkje 'parkeren' of er tijdelijk een kweekvolk neerzetten. 

 

Verhuizing naar Bommels Buiten

Eind juni zijn de twee bijenvolken in Haaften verhuisd naar de groenten- en bloemenkwekerij Bommels Buiten in de buurtschap Oensel, pal tegen de dijk rond de befaamde Hurnsche Kil, met zo'n 450 ha de grootste uiterwaard in de streek.

Twee volwaardige bijenvolken en een kweekvolkje voor een nieuwe koningin, midden in een veld vol wilde bloemen

Pronkstuk op de kwekerij is de gerestaureerde en verbouwde vervallen kas, flink groot en hoog en geschikt gemaakt als accommodatie voor bijeenkomsten e.d.

BommelsBuiten is de nog maar kort geleden opgezette groenten- en bloementuin die verbonden is aan het restaurant Bommels Bakhuys van Simon Fust en Carlijne van Santvoort aan de Gamerschestraat in Zaltbommel. Onder het motto ‘bewust, lokaal, ambachtelijk’ worden hier groenten en fruit gekweekt die dezelfde dag nog als ‘plat du jour’ op het bord van de gasten kunnen verschijnen. 

Een bruidsboeket van BloemenvanBuiten,
gekweekt op de tuin (foto Aline Bouma)

Bijen zijn hier natuurlijk op hun plek te midden van die weelde aan bloemen en planten. Maar zeker telt ook mee dat de vliegafstand tot de uitgestrekte Hurwenense uiterwaard (website zodenaandedijk) hier wel heel kort is: in de vroege lente duiken de bijen meteen over de dijk de wilgen en meidoorns in rondom de Kil, direct achter de dijk. En in de zomer groeit hier een grote variëteit aan bloemen en planten, op zo’n 450 ha puur natuur. Zie in de banner ook de pagina De bijenstanden per locatie.

Een van de vele plassen in de Hurnsche Kil, een prachtig buitendijks gebied waarin je gemakkelijk een hele dag kunt ronddwalen

 

Een feestmaal

In de tuin bij Huis Neerijnen is naast het pompoenenveld een uitbundige bloemenweide van flink formaat ingezaaid, met o.a. Phacelia en koolzaad. Planten waar bijen dol op zijn. Volgend jaar komen op dit stuk weer pompoenen, zodat parasieten geen kans krijgen. 

Daar staan ze weer...

...fier in het gelid

De honingoogst van juni 2020 staat geslingerd en wel klaar voor de verkoop. Dit jaar zijn er drie varianten/locaties met elk hun eigen label/productcode: regio Haaften/Tuil, Landgoed Neerijnen/Waardenburg en regio Gameren/Zaltbommel. De bijen van de Zandweg in Waardenburg zijn deze winter verhuisd naar dichtbij Huis Neerijnen, hun honing bevat ook nog enige zomerhoning van 2019 en is daarom iets donkerder van kleur.

Gekozen is deze keer om niet alle lentehoning ook in juni al te oogsten. De honing die de bijen na de zomer niet nodig blijken te hebben voor hun overwintering wordt eind augustus geoogst en verkocht als zomerhoning 2020. De voorraad is daarom nu beperkt. Bestellingen zijn mogelijk door te bellen/whatsappen naar 0613931923, een e-mail te sturen naar jan.vernooy rappenstaartje planet.nl of door hieronder een reactie te posten.